Mã hóa dữ liệu cá nhân là gì? Quy định pháp luật hiện hành

Mã hóa dữ liệu cá nhân là gì? Đây là biện pháp kỹ thuật then chốt giúp chuyển đổi thông tin sang dạng không thể đọc được nếu không có khóa giải mã, là nền tảng bảo mật vững chắc cho mọi doanh nghiệp. Để đảm bảo tuân thủ và vận hành an toàn, DPO.VN cung cấp giải pháp toàn diện giúp doanh nghiệp áp dụng đúng quy định pháp luật. Biện pháp bảo mật, an toàn thông tin, giải mã dữ liệu.

Mã hóa dữ liệu cá nhân được định nghĩa như thế nào theo pháp luật Việt Nam?

Theo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15, mã hóa là việc chuyển đổi dữ liệu cá nhân sang dạng không nhận biết được nếu không được giải mã, và quan trọng là dữ liệu sau khi mã hóa vẫn được coi là dữ liệu cá nhân.

Pháp luật Việt Nam đã có những quy định rất rõ ràng về mã hóa, nhằm tạo ra một hành lang pháp lý an toàn cho việc xử lý thông tin. Cụ thể, khoản 1 Điều 12 Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15 định nghĩa: “Mã hóa dữ liệu cá nhân là việc chuyển đổi dữ liệu cá nhân sang dạng không nhận biết được dữ liệu cá nhân nếu không được giải mã; dữ liệu cá nhân sau khi được mã hóa vẫn là dữ liệu cá nhân”.

Đây là một điểm pháp lý cực kỳ quan trọng mà các doanh nghiệp, đặc biệt là Trưởng phòng Pháp chế và Giám đốc Công nghệ thông tin, cần phải nắm vững. Việc dữ liệu đã mã hóa vẫn giữ nguyên bản chất là dữ liệu cá nhân đồng nghĩa với việc doanh nghiệp vẫn phải tuân thủ mọi nghĩa vụ pháp lý liên quan đến khối dữ liệu đó, bao gồm các nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân, quyền của chủ thể dữ liệu, và các yêu cầu về báo cáo, lưu trữ.

DPO.VN nhấn mạnh sự khác biệt cốt lõi giữa mã hóa và khử nhận dạng dữ liệu cá nhân. Theo khoản 11 Điều 2 Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15, dữ liệu sau khi khử nhận dạng sẽ không còn là dữ liệu cá nhân. Điều này có nghĩa là các nghĩa vụ pháp lý nghiêm ngặt sẽ không áp dụng cho dữ liệu đã được khử nhận dạng thành công. Việc phân biệt rõ hai khái niệm này giúp doanh nghiệp lựa chọn phương pháp bảo vệ phù hợp và xác định đúng phạm vi trách nhiệm pháp lý của mình.

Khi nào doanh nghiệp bắt buộc phải thực hiện mã hóa dữ liệu cá nhân theo quy định của pháp luật?

Pháp luật Việt Nam quy định trường hợp bắt buộc duy nhất phải mã hóa là đối với dữ liệu cá nhân thuộc phạm vi bí mật nhà nước, theo quy định của pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước và pháp luật về cơ yếu.

Một trong những câu hỏi cấp thiết nhất đối với các doanh nghiệp là xác định khi nào việc mã hóa trở thành một nghĩa vụ pháp lý không thể bỏ qua. Khoản 2 Điều 12 Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15 đã trả lời câu hỏi này một cách dứt khoát: “Dữ liệu cá nhân là bí mật nhà nước phải được mã hóa, giải mã theo quy định của pháp luật về bảo vệ bí mật nhà nước và pháp luật về cơ yếu.”

💡 Luật sư Nguyễn Tiến Hảo chia sẻ: Điều này có nghĩa là, nếu doanh nghiệp của bạn xử lý các dữ liệu cá nhân được phân loại là bí mật nhà nước (ví dụ: thông tin về các dự án an ninh quốc phòng, thông tin nhân sự cấp cao của chính phủ…), việc áp dụng các biện pháp mã hóa theo tiêu chuẩn của Ban Cơ yếu Chính phủ là một yêu cầu bắt buộc. Không tuân thủ trong trường hợp này sẽ dẫn đến những rủi ro pháp lý vô cùng nghiêm trọng, không chỉ dừng ở xử phạt hành chính.

Đối với các loại dữ liệu cá nhân khác, kể cả dữ liệu cá nhân nhạy cảm (thông tin sức khỏe, tài chính, quan điểm chính trị…), pháp luật hiện hành không quy định một cách tuyệt đối về việc BẮT BUỘC phải mã hóa. Tuy nhiên, mã hóa được xem là một trong những biện pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân kỹ thuật hiệu quả nhất. Việc áp dụng mã hóa không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng nguyên tắc bảo mật (Điều 3 Nghị định 13/2023/NĐ-CP) mà còn là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy doanh nghiệp đã thực hiện trách nhiệm giải trình của mình một cách nghiêm túc.

Ai trong doanh nghiệp có thẩm quyền và trách nhiệm quyết định việc mã hóa dữ liệu?

Theo pháp luật, cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền tự quyết định việc mã hóa dữ liệu. Trong doanh nghiệp, đây là một quyết định chiến lược, thường do Ban lãnh đạo đưa ra dựa trên sự tư vấn của bộ phận pháp chế, công nghệ thông tin và bộ phận bảo vệ dữ liệu cá nhân.

Khoản 3 Điều 12 Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15 nêu rõ: “Cơ quan, tổ chức, cá nhân quyết định việc mã hóa, giải mã dữ liệu cá nhân phù hợp với hoạt động xử lý dữ liệu cá nhân.” Quy định này trao quyền chủ động cho doanh nghiệp trong việc lựa chọn áp dụng biện pháp mã hóa. Tuy nhiên, sự chủ động này đi kèm với trách nhiệm lớn.

DPO.VN khuyến nghị một mô hình phân chia trách nhiệm rõ ràng để đưa ra quyết định mã hóa một cách hiệu quả và an toàn:

• Ban lãnh đạo (CEO, Ban giám đốc): Chịu trách nhiệm cuối cùng. Quyết định áp dụng mã hóa dựa trên đánh giá rủi ro tổng thể, chi phí đầu tư và lợi ích chiến lược trong việc bảo vệ uy tín thương hiệu.
• Bộ phận Pháp chế & Tuân thủ (hoặc DPO): Tư vấn về các nghĩa vụ pháp lý, đánh giá mức độ rủi ro khi không mã hóa các loại dữ liệu nhạy cảm, và đảm bảo quy trình tuân thủ các quy định của Nghị định 13 và các luật liên quan.
• Bộ phận Công nghệ thông tin (IT/CTO): Đề xuất các giải pháp kỹ thuật cụ thể (thuật toán mã hóa, nền tảng), đánh giá tính khả thi, chi phí triển khai và chịu trách nhiệm về việc thực thi, quản lý hệ thống mã hóa, đặc biệt là quản lý khóa (key management).

Ví dụ thực tế: Một công ty tài chính công nghệ (Fintech) thu thập thông tin định danh khách hàng (eKYC) và dữ liệu giao dịch. Dù không phải bí mật nhà nước, nhưng đây là dữ liệu nhạy cảm. Ban lãnh đạo, sau khi nhận tư vấn từ bộ phận pháp chế về rủi ro pháp lý và từ bộ phận IT về giải pháp kỹ thuật, đã quyết định mã hóa toàn bộ cơ sở dữ liệu khách hàng để giảm thiểu nguy cơ rò rỉ thông tin và xây dựng niềm tin với người dùng.

Doanh nghiệp cần triển khai các biện pháp kỹ thuật và quản lý nào để mã hóa dữ liệu hiệu quả?

Để mã hóa hiệu quả, doanh nghiệp cần kết hợp đồng bộ các biện pháp kỹ thuật như sử dụng thuật toán mã hóa mạnh, quản lý khóa an toàn, và các biện pháp quản lý như xây dựng chính sách, phân quyền truy cập và đào tạo nhân sự.

Việc triển khai mã hóa không chỉ đơn thuần là cài đặt một phần mềm. Để đảm bảo tính hiệu quả và tuân thủ, doanh nghiệp cần một chiến lược toàn diện, kết hợp cả yếu tố kỹ thuật và con người, đúng theo tinh thần của biện pháp kỹ thuật và biện pháp quản lý được nêu tại Điều 26 Nghị định 13/2023/NĐ-CP.

Các biện pháp kỹ thuật cốt lõi cần áp dụng là gì?

DPO.VN khuyến nghị các doanh nghiệp tập trung vào ba trụ cột kỹ thuật sau:

Các biện pháp quản lý cần thiết để hỗ trợ mã hóa là gì?

Công nghệ chỉ phát huy hiệu quả khi được vận hành bởi những quy trình và con người phù hợp:

• Xây dựng chính sách mã hóa: Doanh nghiệp cần ban hành một chính sách nội bộ rõ ràng, quy định loại dữ liệu nào cần mã hóa, thuật toán được phép sử dụng, và quy trình quản lý khóa.
• Phân quyền truy cập nghiêm ngặt: Áp dụng nguyên tắc đặc quyền tối thiểu (principle of least privilege). Chỉ những nhân sự thực sự cần thiết mới có quyền truy cập vào dữ liệu đã giải mã hoặc khóa mã hóa.
• Đào tạo và nâng cao nhận thức: Toàn bộ nhân viên, đặc biệt là đội ngũ IT và phát triển phần mềm, cần được đào tạo về tầm quan trọng của mã hóa và các quy trình bảo mật liên quan để tránh các sai lầm phổ biến.
• Kiểm tra và giám sát: Thường xuyên thực hiện kiểm tra an ninh mạng để đảm bảo các biện pháp mã hóa đang hoạt động đúng cách và không có lỗ hổng nào bị bỏ sót, theo tinh thần Điều 27 Nghị định 13/2023/NĐ-CP.

Doanh nghiệp sẽ đối mặt với rủi ro pháp lý nào nếu không tuân thủ quy định về mã hóa?

Việc không tuân thủ, đặc biệt là không mã hóa dữ liệu là bí mật nhà nước, có thể dẫn đến xử phạt vi phạm hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự và nghĩa vụ bồi thường thiệt hại, gây tổn thất nặng nề về tài chính và uy tín.

Lợi ích của việc tuân thủ pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân là rất lớn, giúp doanh nghiệp tránh được các chế tài nghiêm khắc. Điều 8 Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15 quy định rõ, tổ chức, cá nhân vi phạm sẽ bị xử lý tùy theo tính chất, mức độ và hậu quả.

Cụ thể, việc không áp dụng các biện pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân phù hợp (trong đó có mã hóa) dẫn đến sự cố rò rỉ dữ liệu có thể bị xem là hành vi vi phạm pháp luật. Các hậu quả pháp lý mà doanh nghiệp có thể phải đối mặt bao gồm:

• Xử phạt vi phạm hành chính: Mức phạt tiền tối đa đối với tổ chức cho các hành vi vi phạm thông thường có thể lên đến 3 tỷ đồng (khoản 5 Điều 8 Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15).
• Truy cứu trách nhiệm hình sự: Trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng liên quan đến bí mật nhà nước, các cá nhân có trách nhiệm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự.
• Bồi thường thiệt hại: Doanh nghiệp có nghĩa vụ phải bồi thường cho chủ thể dữ liệu nếu việc không bảo vệ dữ liệu đúng cách gây ra thiệt hại thực tế cho họ (khoản 1 Điều 8 Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 91/2025/QH15).
• Tổn hại uy tín: Đây là thiệt hại vô hình nhưng lớn nhất. Một vụ rò rỉ dữ liệu có thể phá hủy niềm tin của khách hàng và đối tác, gây ảnh hưởng lâu dài đến hoạt động kinh doanh.

Việc chủ động áp dụng mã hóa không chỉ là một hành động tuân thủ mà còn là một khoản đầu tư thông minh vào sự bền vững và uy tín của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số.

Các Câu Hỏi Thường Gặp Về Mã Hóa Dữ Liệu Cá Nhân

Tài liệu tham khảo

• Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân.
• Luật An ninh mạng 2018.
• Cổng Thông tin điện tử Bộ Công an: Lấy ý kiến về dự thảo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân.
• Ban Cơ yếu Chính phủ: Tiêu chuẩn kỹ thuật về mật mã.
• National Institute of Standards and Technology (NIST): Computer Security Resource Center.